Door Eric van Westerloo

Heemstede – De raad heeft de Rekenkamer opdracht gegeven uit te zoeken waar het enorme bedrag aan is uitgegeven. De Rekenkamer heeft het onderzoek uitbesteed aan bureau Goudappel dat een helder rapport uitbracht.

In de vorige collegeperiode werd vastgesteld dat het geld bij voorkeur alle inwoners ten goede moest komen. Daar lijkt nu aan voorbijgegaan te zijn. Eneco heeft winsten gemaakt met geld dat is opgebracht door de inwoners/gebruikers van gas en stroom. Aan het eind wordt geconcludeerd dat i.p.v lasten te verlichten gekozen is voor investeringen in 30km, verduurzaming en energietransitie.

Op 20 maart 2020 stond de 36,7 miljoen op de rekening van Heemstede. Vervolgens werd er een voorstel gedaan twee leningen, tezamen 15 miljoen af te lossen. De jaarlijkse dividenduitkering van +/-  €500.000 vervalt. Het Rijk staat niet toe dat dit geld wordt gebruikt om begrotingen sluitend te krijgen. Het geld moet anders worden uitgegeven. Lopende leningen (14,7milj) gaan terug van 4% naar 0% dit is afgekocht wat 3,2 miljoen heeft gekost. Rente over de leningen hoeft nu niet meer te worden betaald. Het is betaald uit de algemene reserve, dat (zie verderop) die met Eneco-geld is aangevuld. Aflossen kleine leningen en boeterente +/- 2 miljoen.

Debat aanwending geld
 Op 18 juni 2020 wil de raad een debat over aanwending van het geld. Een collegevoorstel werd teruggetrokken. In november 2020 stond de discussie gepland wat met het geld te doen, dit werd uitgesteld. Op 11 februari komt het college met een discussie nota waarin nogmaals wordt herhaald dat het geld zoveel mogelijk ten goede moet komen aan alle inwoners. Tijdens de vergadering blijkt dat de partijen slechts onduidelijkheid ervaren over de inhoud. Op 7 april vraagt het college iedere partij 3 topprioriteiten aan te geven. De behandeling staat voor mei maar wordt verplaatst naar juni om vervolgens weer door te schuiven tot na de zomer. Na alles wat er kwam geen discussie. De raad vindt dat gesprekken door de nieuwe raad moeten volgen na de verkiezingen maart 2022.

Verduurzaming, WCP en energietransitie
Dan komt het college met eigen voorstellen. Verduurzaming eigen gebouwen, het weg-categorisering (o.a.30km) (WCP) en de energietransitie. Men spreekt af 9 en later 13 miljoen te reserveren voor het wegenplan 30km. Het geld wordt over een x aantal jaren uitgegeven en komt uit de algemene middelen dat flink is gevuld met Eneco-geld. HBB en D66 bepleiten vertraging op het WCP-onderdeel deel 1 en 2 middels een motie dat met steun van de PvdA wordt aangenomen.

Na de verkiezingen komt de energietransitie vol in beeld. Het nieuwe college schrijft: “De coalitie zegt hierbij een duurzaam financieel bestemmingscriterium te hanteren voor de Eneco-gelden.

Bij het al bestaande budget moet 4,4 extra worden gestort in de bestemmingsreserve energietransitie, waarmee de raad op 21 december 2022 akkoord gaat.”

Weinig respons vanuit inwoners
Vanuit de inwoners komt bar weinig response wat er met het Eneco moet gebeuren. Het WCP leeft het meest via krantenartikelen en door insprekers wordt de onveiligheid aan der kaak gesteld. Nog geen 200 inwoners komen met voorstellen en oefenen druk uit.

Conclusie van bureau Goudappel
De conclusie van bureau Goudappel is: het besluitvormingsproces zelf is in grote mate onduidelijk en ongestructureerd verlopen. Dit betreft de vorm, het tijdspad en de vraag bij wie het initiatief voor de discussie lag. Ondanks het voornemen van het college met een plan te komen is dat er nooit van gekomen. De raad nam het initiatief over, maar discussie is er door de drukke agenda, corona en de naderende verkiezingen nooit van gekomen. Het college is gewoon doorgegaan met planning voor het WCP, Energietransitie en duurzaamheid gemeentelijk vastgoed.

Slimmigheidje: Het Eneco-geld staat op de rekening algemene middelen. Die pot is flink gevuld en hieruit worden o.a. investeringen bekostigd. Door het geen Eneco-geld meer te noemen maar algemene middelen, is het deel Eneco niet langer zichtbaar. Met het geld uit de algemene middelen kunnen investering uit eigen middelen worden betaald en hoeft er minder geleend te worden.

Goudappel stelt vast dat de politiek nooit een zorgvuldige en integrale afweging van doelen heeft geformuleerd. Ook is het opvallend dat het overgrote deel van de gelden voor het WCP zijn bestemd, terwijl aan het begin van de discussie de thema’s energie en duurzaamheid prominentere bestedingsdoelen waren.  De aanwending van een groot deel van de gelden aan het WCP is ‘toevallig’ op het pad van de raad gekomen. De inwoners zijn amper aan bod gekomen en daartoe ook nooit uitgenodigd. Burgerparticipatie heeft zodoende niet plaatsgevonden.

De Rekenkamer adviseert:

1. Besteed aandacht aan het besluitvormingsproces, zeker als het om een groot (eenmalig) bedrag gaat. Het onderzoek schetst een beeld van een ongestructureerd besluitvormingsproces waarbij niet altijd duidelijk was wie het initiatief had, de raad of het college. Ook de mogelijke bestedingsdoelen wisselden in de tijd. Het forse aandeel van verkeersmaatregelen (WCP) in de besteding van de gelden is niet te verklaren uit het proces en is ook momenteel nog onvoldoende uitgewerkt.

2. Geef als raad (dus niet het college) een duidelijk normenkader mee ten behoeve van de bestedingsdoelen en  criteria.

3. Betrek de burgers bij de mogelijke bestedingsdoelen van een dergelijk groot (eenmalig) bedrag. Het is opvallend dat de burgers niet actief zijn betrokken bij de besteding van de Eneco-gelden. Een eerste keuze is of de gelden moeten worden besteed aan maatschappelijke investeringen of aan lastenverlichting voor burgers.

Het college-antwoord
Het college-antwoord is: “Bij bestedingsdoelen en hierover separate participatie te organiseren. In het vastgestelde participatiebeleid is participatie over op hoofdlijnen meedenken over mogelijk bestedingsdoelen en geen verplichting opgenomen om een participatieplan te schrijven.”

“Wat is er gedaan met de 36,7 miljoen?”
Tot slot de vragen uit de gemeenschap: “Wat is er gedaan met de 36,7 miljoen?” Op papier nog beschikbaar  is 14,9 miljoen. Er zijn voordelen op de lange termijn door minder rente te betalen op leningen en toekomstige investeringen. Veel miljoenen zijn er nog steeds maar staan geparkeerd als reservering. De kosten van de Rekenkamer+ onderzoek hebben ruim +/- €20.000,- gekost.

Foto: Raadhuis Heemstede. Fotograaf: Bart Jonker