Door Bart Jonker

Heemstede/Bloemendaal – Naast watervogels, zoogdieren, planten en vissen komen natuurlijk ook diverse waterinsecten voor in onze Heemsteedse en Bloemendaalse wateren. Sommige hiervan zijn felle roofinsecten, zoals de beruchte geelgerande watertor (Dytiscus marginalis).

De geelgerande watertor, ook wel geelgerande waterkever genoemd, dankt zijn naam aan de gele rand rondom de dekschilden. De achterpoten zien eruit als een soort roeispanen, duidelijk bedoeld voor de voortbeweging in het water. Tevens hebben de voorpoten van de mannetjes een soort zuignapjes. Mannetjes en vrouwtjes zijn makkelijk van elkaar te onderscheiden. De mannetjes hebben gladde dekschilden, terwijl de wijfjes van gegroefde dekschilden zijn voorzien. Waarom deze gegroefd zijn, is niet exact bekend. Vermoed wordt dat deze groeven dienen om het mannetje houvast te geven als die op het wijfje klimt voor de paring. Daarvoor dienen ook de zuignapjes op de voorpoten van het mannetje.

Vraatzuchtige kever
De geelgerande watertor komt algemeen voor in elk type water, zolang het maar niet te veel stroomt en een zekere mate van vegetatie heeft. De kever ziet er dan soms wat afschrikwekkend uit en misschien bedenk je je wel even als je je voeten in het water steekt of in een binnenwater gaat zwemmen. Niet geheel onterecht, want het zijn vraatzuchtige en felle rovers onder water, al vanaf hun prilste jeugd als de kevers nog larven zijn. Een volwassen kever kan 35 mm groot worden. Ze jagen actief op insecten, larven en haften, maar ook op kleine jonge vissen en amfibieën. De geelgerande watertor is een van de weinige dieren die de waterspin op het menu heeft staan. Dit komt omdat de watertor door de zware bepantsering weinig te duchten heeft van de giftige beet van waterspinnen. Naast levende prooien, staan ook dode dieren op het menu die worden aangevreten. Grotere prooien worden soms door meerdere exemplaren tegelijk aan stukken gereten. Onderling kunnen waterkevers ook elkaar aanvallen.

Agressieve larven
Kwekers van siervijvervissen met koi-karpers, windes of goudvissen zien de komst van de geelgerande watertor en vooral ook de agressieve larve met vrees tegemoet. Larven kunnen een aardige plaag zijn, vanwege hun jacht op kleine vissen. De larven jagen actief op hun prooi. Vervolgens spuiten ze met hun sikkelvormige gifkaken verterende sappen in. De prooi wordt daarna leeggezogen. Is er geen prooi, dan kan er kannibalisme onder de larven ontstaan en gaan ze elkaar te lijf. Gezellige diertjes dus…

Koloniseren van wateren
De kever kan ook vliegen, dit doen ze vooral ’s nachts om ander water te zoeken. Je kunt dus ineens van het ene op het andere moment een geelgerande watertor in je siervijver aantreffen. De kever hoeft niet eerst te drogen als het water wordt verlaten, dankzij speciale klieren aan het borststuk die een wasachtige substantie afscheiden. Het is ook bekend dat deze watertor snel andere wateren koloniseert. Of je daar dan blij mee moet zijn is een andere vraag.

Verdedigingsmechanismen
De kever draagt om onder water te leven een permanente zuurstofvoorraad in de vorm van een luchtbel onder de vleugels en de buik. De larve, die een garnaalachtige vorm heeft, heeft geen adembuis en moet het achterlijf direct boven het oppervlak steken voor zuurstof. Als de larve door mensen wordt opgepakt, zal deze vrijwel direct proberen te bijten. Meestal komen de kaken echter niet door de huid heen. Mocht dit wel gebeuren, dan kan de beet pijnlijk zijn of irriteren door de inspuiting van de verterende gifsappen. De volwassen kever beschikt in tegenstelling tot de larve wel over krachtige kaken. De kever kan hiermee zonder moeite door de huid bijten wat oppervlakkige verwondingen kan veroorzaken. De uitwerpselen van de waterkever worden onder water met kracht weggeschoten, mede om vijanden op afstand te houden. Ook kunnen ze als verdedigingsmechanisme een witachtige substantie via de klieren afscheiden, die een verlammende werking heeft op waterdieren. In de herfst gaat de kever in winterslaap, om vervolgens in het voorjaar weer te ontwaken.

Foto boven: Geelgerande watertor, mannetje. (Foto’s: Bigstock)